|
Бу ердаги жавобда инфоқ, эҳсон молнинг ортиқча қисмидан, одатдаги харажатдан ортиб қолган жойидан бўлиши айтиляпти.
Пайғамбар с.а.в.дан шу маънода кўп ҳадислар ривоят қилинган. Ҳар икки шайх, Абу Довуд ва Насоий Абу Ҳурайрадан ривоят қилишларича, Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
«خَيْرُ الصَّدَقَةِ مَا كَانَ عَنْ ظَهْرِ غِنًى وَابْدَأْ بِمَنْ تَعُولُ»
«Садақанинг яхшиси беҳожатлик ортидан бўлганидир. Уни ўз қарамоғингдагилардан бошла».7 Яъни, гўё садақа кучли орқага таяниши, бинобарин, ўзининг қарамоғидагиларга мол ташлаб қўйиши керакдек.
Аллоҳ Таоло ароқ, қимор ҳукмларини ва ундан олдин бошқа ҳукмларни баён қилди. Токи, мўминлар дунёю охиратга доир ишларини қандай ислоҳ қилиш мумкинлиги ҳақида фикр юритсинлар, дунёнинг ўткинчилигидан, фонийлигидан ибрат олиб, Аллоҳдан қўрқсинлар, охиратга интилсинлар, яхши ишларни қилишга ошиқсинлар. Токи, Аллоҳ улардан рози бўлган ҳолда Аллоҳга рўбарў бўлсинлар.
5. Кейин Аллоҳ Таоло мана шу улуғ сурадаги бир неча шаръий ҳукмлар оқимида бошқа бир масалани баён қиляпти. Бу масала етимлар ҳақида берилган саволга жавобдир. Етимларга валийлик қилаётган мусулмонлар Аллоҳдан ва Аллоҳнинг азобидан қўрқиб, уларнинг мол-давлатига тега олмасдилар. Негаки, бу борада бир неча оятлар нозил бўлганди.
وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْيَتِيمِ إِلاَّ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ
– „Етимнинг молига фақат энг чиройли йўл билан яқинлашингиз!“. [6:152]
إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْماً إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَاراً وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيراً
– „Етимларнинг молларини зулм йўли билан ейдиган кимсалар ҳеч шак-шубҳасиз қоринларига олов еган бўлурлар. Ва албатта дўзахга киражаклар!“. [4:10]
Шунинг учун ўзларининг овқатлари ва ичимликларини уларнинг овқатлари ва ичимликларидан ажратиб алоҳида қўярдилар. Валийларнинг етимлар овқатига тегинишдан қўрққанлари сабаб етимларнинг овқатлари айниб қолиш ҳоллари ҳам юз берарди. Шунинг учун Пайғамбар с.а.в.дан бу ҳақда сўрадилар. Шунда мана шу оят нозил бўлди. Абу Довуд Ибн Аббосдан қилган ривоятда шундай дейилган. Унда Аллоҳ Таоло қуйидагиларни баён қилади:
11-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232